Tipo publicación: Monografía
Prospero Farinacci o Farinacio (1554-1618)
La obra Praxis et theorica criminalis está dividada en ocho partes que se publicaron progresivamente, las siete primeras en Venecia (1589, 1593, 1596, 1604, 1609, 1612 y 1613) y la última en Roma (1616).
La primera parte (pars prima) está divida en cinco títulos, el tercero de los cuales recibe el nombre de “De los delitos y las penas” (de delictis et poenis). De ella reproducimos los números 107-150 del argumento (argumentum) XXIV. Utilizamos la cuarta edición (Nurenberg, en Johaness Ernesti Adelbulneri, 1682).
Titulus tertius: de delictis et poenis
Argumentum XXIV: Poena regulariter suos tenet auctores: ideo quando pater teneatur pro delicti filii, et econtra dominus pro delicto famuli, communitas pro delicto commisso in eius territorio, universitas pro delicto commisso per eius cives, et generaliter, quando valeat statutum, quod unus teneatur pro delicto alterius, isthac quaestio lectorem docet.
1. Universitas non punitur regulartier pro delicto eorum civium [107]
Et principaliter propositam huius quaestionis regulam, etiam procedere in universitate, cui minime obesse delictum civium particularium, et ob eorum delictum universitatem minime puniendam probat texto in Authenticis “ut nulli iud. §. quoniam vero, in illu verbu, aut damna eorum inferri vicis, etc.” Quibus expresse prohibetur, damna ab iis illata non debere vicis inferri, et ibi glossa “in verbo, vicis”, ex illo textu invehit in magistratus punientes universitatem pro aliquo delinquente, tradit Oldradus[1] et sequitur Aymonis Cravetta[2]. inquiens, iniquissimum esse tot innocentes, et miserabiles personas [339] puniri ob factum aliquorum particularium: singuli homines de universitate differunt ab ipsa universitate, et ab hominibus ut universis[3]. Et propeterea sicut unus ex delicto alterius non potest gravari[4], sic etiam non debet ex delicto unius de universitate ipsa universitas puniri et gravari[5]. Verum quia haec ampliatio non semper vera, et plurimas in se habet a doctoribus controversas difficultates, ideo pro faciliori intelligentia, in ea constituendae sunt aliquae conclusiones, quibus in iure firmatis, ampliatis et declaratis, firmata etiam, et declarata remanebit propositae 4 principia ampliationis materia.
2. Universitas vere et proprie non dicitur delinquere [108]
Prima igitur sit conclusio, quod universitas vere et proprie non dicitur, nec potest delinquere: est enim universitas nomen iuris, quae non habet animum nec intellectum, sed unum corpus, et quaedam persona repraesentata per rectores et gubernatores[6]. Carens autem animo et intellectu, nec delinquere dicitur, nec puniri potest[7]. Et cum in delictis requiratur dolus, voluntas et consensus delinquentis[8]. Ideo in universitate non potest cadere delictum, quia nec etiam in ea cadit dolus, et consensus, ex quo ut supra dixi, est persona ficta et repraesentata[9]. Sic enim praedictis iuribus et rationibus hanc primam conclusionem optime post alios comprobat Antonius Gomezius[10].
Limita hanc primam conclusionem, ut licet universitas vere et proprie delinquere non dicatur, ficte tamen et aliquo modo quod delinquat per suos rectores et gubernatores, negari non potest, et propterea eam fore etiam puniendam[11] quae iura ad propositum optime ponderando deducit Antonius Gomezius[12]. Et ex ratione hodie universitates propter earum delicta saepe numero puniri absque controversia videmus observatum.
Amplia (I) hanc limitationem, ut multo magis procedat in his, quae per ipsam universitatem expediri, et fieri possunt. Quaedam enim sunt, quae per univesitatem, et geri, et fieri valent, ut puta facere statuta, dare iurisdictionem, imponere collectas et similia, et quidem alia sunt, quae apud ipsam universitatem residere non possunt, ut commitere homicidium, rapinam, violentiam, et similia: in iis quae penes universitatem residere non possunt, procedit limitatio praedicta, quod scilicet non vere et proprie, sed improprie et ficte, universitas delinquere dicitur. Verum in iis, quae apud universitatis potestatem resident, et per eam et fieri et expediri possunt, non ficte et improprie, sed vere et proprie illa dicitur delinquere[13]. Nec isto casu potest dici, quod haec fiant ab aliquo privato, sed ab ipsa universitate, quae habet illud ius[14].
Amplia (II) eandem limitationem, ut licet universitas ficte et improprie delinquere dicatur, et non vere et proprie, non tamen per hoc impeditur, quin pro eius delictis possit, sicut alia persona privata, et citari, et banniri, et condemnari[15]. ubi testatur, se videre quotidie formatas inquisitiones contra universitates de receptione bannitorum, et in crimine laesae maiestatis res non habet difficultatem, quia statutum et consuetudo volens contumacem haberi pro confesso, cuius vigore proceditur hodie in omnibus delictis diffinitive ad condemnationem absentium[16].
Sed in quam poenam universitas isto casu moneri, et contumax condemnari possit[17], et quae generaliter dixi de poena imponenda contumaci bannito[18].
Et ad condemnandam universitatem contumacem, quomodo citari debet ipsa universitas, vide Bartolus[19], ubi quod sufficit universitatem citari per edictum propositum in loco, ubi consuevit congregari,[20]. Licet contrarium innuere videantur Bartolus[21]. Ideo melius dicas, quod si communitas habet syndicum, syndicus citatur: si vero syndicum non habeat compellere iudicis officio, ut aliquem ad licem constituat, quo constituto, et non comparente in contumaciam bene contra universitatem procedetur[22]. [340]
Et an isto casu, citata universitas possit per procuratorem comparere, dicam si omnipotentis Dei gratia sufragabitur[23], in ea quaestione, in qua tractabitur generaliter, quando in criminalibus poenis possit per procuratorem comparere.
3. Universitas non punitur corporaliter, sed in pecunia [115]
Secunda sit conclusio in proposita quarta ampliatione, quod cum, ut supra probari, universitas sit persona ficta, repraesentata, intellectualis et insensibilis, ideo ubi ex delicto venit a iure imponenda poena aliqua corporalis seu etiam mortis, talis poena non cadit in ipsa universitate. Nec dicatur, quod licet non cadat in universitate, in abstracto, seu in genere considerata, potest tamen cadere in personis, et civibus ipsius civitatis, seu universitatis. Hoc enim admittere esset absurdum, et iniquum, quia punirentur infantes, minores, mulieres, et etiam minores, qui non erunt in culpa, et propterea cum iudex ex causa possit recedere a poena ordinaria delicti[24], ista certe erit iustissima causa commutandi in universitate dictam poenam corporalem in pecuniariam. Secundum Bartolus[25], ubi etiam huius conclusionis aliam affert rationem, quia scilicet omnis universitas, tam civitatis quam alicuius oppidi appellatur respublica.[26] Sicut in minore delinquente propter aetatem poena minuitur, et iudex recedit ab ordinaria[27]. Ita etiam in universitate iudex debet minorare poenam, et extraordinariam, hoc est, pecuniariam imponere, secundum praeallegatos doctores, quibus addo Boss[28], ubi amplius dicit, quod statutum imponens pro aliquo delicto poenam capitis, non comprehendit universitatem, sed poena commutatur, addit ad Capell. Tholosan.[29], ubi dixit isto casu, villam seu castrum teneri civiliter, non autem cirimaliter[30]. Sed quomodo punitur universitas[31] Hieronymus Magonius[32], ubi amplius, quod universitas nec potest infamia notari, nec excommunicari[33].
Limita (I) hanc secundam conclusionem. Seu potius declaras hanc secundam conclusionem, ut in casu, in quo universitas punitur poena pecuniaria, ut modo dixi: si universitas habet bona, et unde solvat dictam poenam, solutio sit de eius bonis[34]. Et idem quoque erit, quando pro delicto venit publicatio alicuius rei vel bonorum, quia si illa res sit universitatis, vel universitas habeat bona: eius res et eius bona confiscantur. Et in hoc omnes conveniunt, teste Bohier[35]. Sed si eadem universitas, quae deliquit, non habeat bona sufficientia ad poenam sibi impositam solvendam, cogenda est imponere collectam[36]. Nec dissentit Cacheranus d’Osascus[37] optime defendit, quod isto casu etiam quod essemus in crimine laesae maiestatis, absentes et innocentes minime collectari possunt, et plures ad id adducit doctorum auctoritates, licet aliqui alii ibidem relati in fine principii illius Decisionis, ac etiam in numero primo contrarium asserere visi fuerint, prout in crimine rebellionis contrarium etiam videtur de mente Boss.[38]. Sed opinio Cacherani d’Osasci, et aequior et communior est, ut apparet ex doctoribus ibi per eum relatis, et novissime per Flam. Cart. post haec scriptavisum[39] et in dubio nunquam recedas in iudicando ab ea opinione, quae magis aequitati nixa apparet.
Limita (II) dictam secundam conclusionem non procedere in delictis atrocissimus, in quibus unus tenetur pro delicto alterius, utputa in crimine laesae maiestatis divinae et humanae[40], tunc enim bene potest civitas, vel universitas criminaliter, vel capitulariter puniri, ipsam diruendo, et aratro subvertendo, sicut contigit in Carthagine, quae pariter aratrum passa est. Et talis poena reputatur mors civilis. Singulares tamen personae non debent puniri, quia non deliquerunt, textus est, in lege “si ususfructus civitati”, ubi Bartolus et Albericus ita alias fuisse practicatum testantur, Digesti “quibus modis ususfructus amittat”, cuius text. verba sunt haec:
Si ususfructus civitati legetur, et aratrum in ea inducatur, civitas esse definit, ut passa est Carthago, ideo quasimorte definit habere usumfructum.
Et licet tunc non culpabiles careant civitate hoc non est inconveniens, cum simus in delicto, in quo, ut per iura praellegata, unus potest puniri pro delicto alterius in privatione bonorum, habitationis et famae. Sic pulcre hanc limitationem deducit et comprobat Antonius Gomezius[41], et ante eum Carrerius, qui plures adducit concordantes, quos et ipse sequitur[42], ubi etiam quod tanta potest esse atrocitas delicti, ut possit ipsa civitas comburi[43], vel dari ad praedam et saccum[44], ubi etiam quod potest civitas solo aequari, et desolari[45], ubi etiam ponit differentiam inter poenam aratri, et poenam desolationis. Addo etiam Decissiones[46] Cacherani d’Osasci, et Rolandus[47] et Andreas Gail[48], ubi praesertim num. 3 facit conclusionem, quod destructan civitate certum est etiam eam amisisse omnia eius privilegia ob magnam, quam patitur, capitis diminutionem, quia destructo principali corrunt omnia accessoria[49].
Limita (III) eandem secundam conclusionem, ut in delictis atrocissimis, ultra poenam aratri, ignis vel desolationis, de quibus sub possit universitas, vel civitas delinquens puniri pluribus. Aliis poenis, quas recenset Alexander Carrerius[50] [341] quia in primis potest privari episcopali dignitate in tribus casibus. Primo, quando turbatur electio Papae[51]. Secundo, quando interficitur Cardinalis seu Episcopus illius civitatis[52]. Tertio, quando impeditur inquisitor haereticae pravitatis[53]. Potest etiam civitas puniri in amissione privilegii ipsius civitatis definens nominari civitas proprer delictum[54]. Item civitati resistenti officiali Imperatoris, vel Regis potest indici bellum tanquam hosti, etiam si esset civitas imperii[55]. Quod tamen intellige, ubi resistitur propter principem, quia scilicet illi civitas obedire non vult, secus si resistatur propter malos mores officialis, et eius tyrannidem, in male tractando cives[56]. Rursus si civitas sit rebellis, potest etiam puniri, ut per perdat castra ei subdita, nec ea amplius recuperat, redeundo ad obedientiam[57], ubi similiter, quod si condemnetur civitas ad destructionem murorum, eos ulterius reficere non potest[58].
4. Universitas etiam quod puniatur, non per hoc impeditur, quin etiam puniri debeant singulares personae et principales delinquentes [127]
Tertia sit conclusio in eadem IV principali ampliatio quod punita, ut supra universitate, seu civitate delinquente, sive delictum sit gravissimum, et enorme, sive etiam simplex et commune, non per hoc impeditur, quin etiam debeant puniri singulares cives, qui vere et realiter illud delictum commiserunt, et poena universitatis non relevat singulares delinquentes, quia universitas isto casu tenebitur tanquam mandans; singulares autem personae tanquam mandatarii, nec per poenam mandantis, mandatarii efficiuntur a sua poena immunes[59]. Ita per hoc fundamentum hanc tertiam conclusionem comprobarunt Paulus de Castro[60] ubi propterea, quod isto casu auctor criminis punitur corporaliter, ceteri vero pecuniariter[61]. Si v. non appareat de auctore criminis, et tumultus, tunc delinquentes puniuntur, sed mitius[62]. Et in omnem eventum, eade ratione, et a fortiori debent etiam puniri rectores, et administratores universitatis, qui consilium et mandatum dederunt ad delinquendum, ut per praeallegatos, quos in proposito etiam refert et sequitur Antonius Gomezius[63], ubi propterea testatur, ita suis temporibus visum, et practicatum fuisse in civitatibus, quae fuerunt rebelles Principi: nam licet communi consilio deliquerint, fuerunt tamen etiam punitae personae particulares, quae realiter commiserunt delictum: similiter et rectores culpabiles. Et Antonius Gomezius[64] citat etiam, et sequitur Julius Clarus[65] ubi etiam et ipse pariter testatur se vidisse ita observatum contra civitates Gandensem, et eius Rectores. Et sic vides hanc concl. communiter esse receptam, et in iure, et in practica. Addo Andreas Gail[66], ubi quod isto casu auctores seditionis, et duces factionum, detruncatione capitis, exsilio, publicatione bonorum, privilegiorum amissione, longinquis peregrinationibus, condemnatione ad triremes, vel ad operas publicas ad tempus, vel in perpetuum, iuxta facti et personarum qualitem iudicis arbitrio plectuntur: si vero delictum sit gravius, puta laesae maiestatis, tunc de illius auctoribus non solum capitale supplicium sumitur, sed etiam eorum memoria damnatur, aedificia solo aequantur, et insignia familiae perpetuae ignominiae causa tolluntur, et alias, ut ibi per eum, qui bene loquitur in materia).
5. Universitas non punitur pro delicto suorum civium nisi praecesserit consiliii convocatio, congregatio et deliberatio [129]
Quarta sit conclusio in dicta IV ampliatio quod universitas non dicitur delinquere, nisi praecedat convocatio consilii, congregatio et deliberatio, alias si absque dicta convocatione, congregatione et deliberatione, omnes homines alicuius civitatis, nedum maior pars irruerent, aliquem occiderent, vel aliud committerent delictum, non dicitur universitas deliquisse, nec punitur, sed puniuntur et deliquisse dicuntur particulares, et singulares personae[67]. Ita alias servatum fuisse, testatur per praetorem Veronae, et ante eum Johannes de Ligna[68] refert se alias per hanc conclussionem defendisse coram Pontifice civitatem Bononiae, ne propter rebellionem a quibusdam particularibus commissam puniretur. Alios etiam refert et sequitur (Andreas Gail[69], ubi et is testatur de communi opinione, sed eum habui post huius libri primam impressionem, et ita enim habuit) Josephus Mascardus[70] num. 1 et sequentes, et num. 4, ubi huius conclusionis affert rationem, et num. 10, ubi amplius, quod ad hoc ut universitas teneatur, non sufficit probare quod delictum fuerit commissum de mandato domini illius castri, quia diversa est universitas a domino castri, ubi per eum qui concordantes allegat, et num. 13, ubi pariter infert, non probari delictum universitatis per testes, qui dicant, universitatem tale delictum commisisse, nisi etiam in specie dicat, quod universitas congregato consilio deliquit, et num. 15, ubi quod nec sufficit separatus consensus hominum universitatis, ut puta, quia hodie duo, cras quatuor, alia die decem consensum praestiterint, nisi omnes in simul eodem tempore congregati consentiant.
Ampliando (I) hanc IV conclussionem adverte, quod ex praesatis doctoribus aliqui praesertim Alexander Carrerius, Hieronymus Magonius, Rolandus a Valle, Cor. Natt. Andreas Gail, Mascardus et alii per eos citati, loquuntur etiam in casu, in quo delictum est commissum ad sonum tubae, vel campanae, ac etiam vexillo levato: adhuc enim universitas non dicitur delinquere, nisi in loco solito, et more solito praecesserit consilii convocatio, congregatio et deliberatio, ut supra.
Ampliando (II) hanc eandem IV conclussionem ut procedat etiam quod in delicto intervenerint consules, syndici vel administratores ipsius universitatis vel civitatis: adhuc enim illa non dicitur delinquere, nisi praecesserint illa tria, de quibus in conclusione firmata, videlicet consilii convocatio, congregatio et deliberatio[71]. Et sic non sufficit simpliciter probare concilii convocationem, et congregationem, nisi etiam probetur eam legitimam, et solito more factam, ut in terminis annotavit Andreas Gail[72], ubi etiam admonet huius qualitatis probationem satis difficilem.
Limita (I) eandem IV conclussionem procedere in delictis momentaneis, ut in homicidio, et similibus: secus in successivis, ut in guerra et rebellione, in quibus si alicuius universitatis vel civitatis homines et cives successive et continuative delinquant, sustinendo per plures dies contra suum Principem, guerram et plures actus rebellionis continuatis diebus committendo, tenentur nedum singulares personae et cives, qui talia committunt, sed etiam universitas ipsa, etiam quod nec praecesserint consilii convocatio, congregatio et deliberatio: sufficit enim delictum esse successivum et continuatum[73]. Contrarium in rebellione consulendo tenuit Rolandus a Valle[74] allegans in primis auctoritatem Johannes de Ligna[75], ubi inquit, se alias cum maximo honore defensasse civitatem Bononae, curam Papa, ut non posset tanquam rebellis etiam si, puniri homines civitatis fecissent rebellionem, ex quo non apparebat, quod de hoc praecessisset collegialis deliberatio. Et cum illius doctrina transit ibi Imo[76]. Et licet contra Johanness de Lignano videantur, ibi Paulus de Leazar, Anch. et Card. advertendum tamen est, (inquit Rolandus a Valle) quod tales doctores loquuntur non solum simpliciter in rebellione, sed in casu, in quo ex rebellione ad universitatem pervenit commodum, vel utilitas, ut puta si Castrum per cives occupatum, detur in praedam ipsis civibus, vel universitas reperiatur in possessione rei occupatae per suos cives, tunc enim tenetur universitas, etiam quod non praecesserit congregatio et deliberatio consilii, non ex eo, quod in actu successivo, et rebellione universitas teneatur, sed ex eo, quia universitas recipiendo commodum, et utilitatem, ex delicto suorum civium videtur tacite ratificasse, et praesumitur mandasse delictum praedictum. Et in his terminis videtur etiam loqui doctor Jacobus Menochio[77]. Unde secus, si ex rebellione ad ipsam universitatem nullo pervenerit utilitas, vel commodum[78]; quid dicendum?
Praecedens prima opinio sicuti communis est, ita etiam et verior mihi videtur, et pro resolutione distinguo sit, aut sumus in delicto successivo, ex quo pervenit ad universitatem aliqua utilitas, seu commodum, et tunc sine dubio (et in hoc omnes conveniunt) universitas tenetur, etiam quod non praecesserint consilii convocatio, congregatio et deliberatio, et bene in hoc casu loquitur doctor Rolandus a Valle et optime procedit exemplum post alios, quos allegat, traditum per Jacobus Menochio[79] nec ille casus habet difficultatem, quia etiam quod non essemus in delicto successivo, sed in momentaneo, universitas semper tenetur, ex tacita ratificatione receptionis commodi et utilitatis, ut infra dicam in sequente V conclusione. Si autem sumus in delicto successivo, et per plures dies continuato, in quo ad universitatem nullum pervenit commodum, et tunc communi opinioni adhaerendo crederem verius esse, etiam isto casu universitatem teneri, si illi valens obviare non obviat, vel aliquod signum displicentiae non faciat in non puniendo delinquentes, per quod pariter tacite videatur tale delictum ratificasse, et omittendo deliquisse, et pariter iste casus non habet difficultatem, quia etiam in delicto momentaneo universitas non puniendo delinquetes, et omittendo obviare delicto tenetur de ratificatione, et de delicto, ut infra dicam in sequente limita et in dicta sequente V conclussione quod in specie simus in crimine rebellionis, de qua particulariter loquitur Rolandus a Valle. Et tunc crederem, quod si cives alicuius universitatis, vel civitatis, fecerunt contra suum principem unico impetu, unica die, vel unica nocte, aliquos actus [343] rebellionis, et postea sedatus sit rumor, nec pluribus, et continuatis diebus succeserint rebellionis actus, tunc bene crederem universitatem non teneri, nisi praecesserint consilii convocatio, congregatio, et deliberatio. Et ita procedunt ac intelligi debent doctrinae Johannes de Lignano, Aretini, Ruini, et Rolandi a Valle, supra in contrarium allegatae: non enim sequitur, sumus in delicto rebellionis, ergo sumus in delicto successivo, quia actus rebellionis, quando unico impetu, unica die vel nocte committuntur, delictum non dicitur successivum, sed momentaneum[80]. Secus si rebellionis actus pluribus et continuatis diebus successerint, utputa, si sustinetur guerra, quia tunc vere delictum est successivum, et universitas de ea teneatur saltem non obviando, et non puniendo, ut supra, et ita intelligi debent doctores allegati in proposita limitatione.
Limita (II) eandem IV conclusionem procedere in delictis in committendo. Unde secus in delictis in omittendo, negligendo, seu non resistendo, utputa, quando dominus vel officialis alicuius civitatis offenditur: tunc enim, si cives vident dictum eorum dominum seu officialem sic offendi, cum illum defendere teneantur resistendo, et obviando delicto et offensioni in quantum possunt[81], si non resistunt, et defendere negligunt, ac omittunt, tenetur universitas etiam, quod non praecesserint convocatio, congregatio, ac deliberatio consilii[82].
Sublimita (I) hanc secundam limitationem, ut procedat duobus concurrentibus. Primo, scientia committendi delicti. Secundo, potentia illi obviandi, seu resistendi. Cum enim ignorans contemnere, negligere, ac delinquere non dicatur[83], ideo nisi universitas sciverit delicta per suos cives committenda, et nisi sciens etiam potuerit illa prohibere, et resistere, non punitur ex non resistentia, negligentia, seu omissione. Sic probatur[84] quibus iuiribus dicitur, quod non carent scrupulo societatis occultae, qui cum possent, manifesto facinori desinunt obviare. Illud enim verbum “manifesto”, praesupponit in non obviante scientiam et notitiam futuri delicti, et illud aliud verbum “possent” pariter praesupponit potentiam, et commoditatem obviandi, facit etiam textus[85] ubi qui praepositum suum non protexit, cum posset, in pari causa factori habendus est. Item facit, quod in simili dicitur de vasallo, qui tenetur dominum defendere, et non defendendo amittit feudum, ut hoc intelligatur, et procedat, si potuit; secus si non potuit[86]: Rursus facit aliud simile: quod stante statuto, quod villa, seu communitas teneatur ad emendationem damni dati in eius territorio, de quo dicam paulo infra in hac eadem quaestione, tale statutum non habet locum, nisi communitas habuerit notitiam damni dati, inferendi: et nisi etiam illud prohibere potuerit, alias secus[87].
Amplia (I) hanc sublimitationem, ut in dubio in universitate scientia ac tolerantia non praesumatur: ideo pro parte fisci probanda est[88]. Nec dissensit Cacherano d’Osascus[89] ubi, quod haec ampliatio maxime locum habet in delictis commissis de nocte, pro quibus eo minus universitas tenetur ex non resistentia, quia eorum, quae noctis tempore, et clam fiunt, ignorantia praesumitur, et non scientia, secundum Bartolus[90], qui propterea infert, quod statutum volens villam seu communitatem teneri de robbaria commissi in eius territorio; non habebit locum ex hac ratione, quando robbaria fuerit commissa clam et noctis tempore[91].
Amplia (II) praemissan sublimitationem, ut procedat etiam, quod universitas potuerit obviare, et resistere delicto, seu offensioni per suos cives in Principem, seu illius officiales committendo, non autem commode, sed cum periculo. Cum enim posse non dicamur ea, quae non commode fieri possunt[92]. Ideo non tenetur universitas de non resistentia delicti, ubi illa resistere non potest, nisi cum periculo et scandalo[93].
6. Ratificatio delicti habet vim mandati [139]
Quinta sit conclusio in proposita quarta principali ampliatione huius quaestionis quod sicut generaliter in delictis ratificatio habet vim mandati[94]. Ita et in specie universitatis dicitur delinquere, et punitur de ratificatione delicti commissi per suos cives et homines, etiam quod dictum delictum non sit commissum de ordine, mandato, seu deliberatione ipsius universitatis[95].
Amplia (I) hanc quintam conclusionem, ut procedat non solum in expressa verbis ratificatione, sed etiam in tacita resultante ex aliquo facto ipsius universitatis: cum enim ratificantis animus non solum verbis, sed etiam facto declarari et colligi possit[96]. Imo plus sit, facto quam verbis animum declarare, et ratificare[97], iccirco de ratificatione delicti per suos cives patrati universitas tenetur non solum, si illud verbis expresse ratificavit, sed etiam si tacite ex aliquo facto, utputa, ut exemplificans doctor recipiendo et retinendo rem seu rapinam factam ab ipsis civibus, et universitati traditam[98]. Imo et quod plus est, ubicunque praeda facta per cives de universitate ad ipsam universitatem pervenit de manu civium praedantium, praesumitur a principio eius nomine facta, et de eius mandato[99], et sucessive universitas retinendo penes se praedam traditam, dicitur facere actum successivum, in quo, ut supra dixi, non requiritur convocatio, seu deliberatio consilii, et ex ista tolerantia in actu successivo inducitur eiusdem actus ratificatio[100].
Limita hanc ampliationem, ut procedat, et loquatur, quando scilicet praeda facta a civibus, seu hominibus de universitate pervenit ad civitatem vel universitatem de manu praedantium et rapientium, qui illam universitati tradiderint; secus si alio modo, et non per manum civium ad universitatem pervenit[101].
Amplia (II) eandem quintam conclusionem, ut universitas dicatur ratificare delictum non solum verbis expresse, et facto tacite, ut supra dixi, sed etiam non facto: cum enim voluntas hominis etiam ex non facto declaretur, ut per Aymonis Cravetta[102], quem refert, et sequitur Jacobus Menochio[103]. Iccirco, si eadem universitas non puniat cives et homines, qui praedam, seu aliud delictum commiserunt, et se de tali praeda et delicto aliquo modo laetam ostenderit, punitur de ratificatione[104]. Et licet ex hoc solum, quod universitas ostendat se latam de delicto commisso per suos cives, non dicatur illud ratificasse[105], si tamen cum laetitia concurrat etiam negligentia in puniendo malefactores, tunc sine dubio universitas tenetur de ratificatione[106], etiam ex sola laetitia universitas dicitur ratificasse delictum commissum a suis hominibus, dummodo fuerit commissum nomine ipsius universitatis.
Limita (I) dictam quintam conclusionem, quod ad hoc, ut universitas seu civitas teneatur de ratificatione delicti commissi per suos cives, duo requiruntur ne cessat. Primum, quod delictum sit commissum nomine ipsius universitatis. Secundum, quod universitas delictum ratificat, tanquam sic ipsius nomine gestum[107].
Limita (II) eandem quintam conclusionem, ut sicut universitas seu civitas non dicitur delinquere; nec de delicto tenetur, nisi praevia convocatione, congregatione, et deliberatione consilii, sic etiam nec delictum ratificare dicatur, nec de ratificatione teneatur, nisi eandem intervenerit solemnitas[108]. Facit regula generalis, quod in ratificatione actus semper eadem solemnitas requiritur, quae in confectione adhiberi debet[109].
Sublimita hanc limitationem, ut eam veram crediderim, quando agitur de expressa ratificatione; secus si de tacita inducta, vel ex non resistentia delicto, vel ex non puniendo delinquentes, vel ex receptione et retentione rapinae: iis enim casibus, quibus universitas tacite dicitur ratificare delictum, minime crederem fore necessariam congregationem, convocationem, ac deliberationem consilii[110].
7. Universitas triplex est, studiorum, civitatis et castrorum [148]
Sexta et ultima sit conclusio in hac eadem quarta ampliatione, quod licet universitas triplex sit, scilicet studiorum generalium, civitatum, et castrorum[111], et universitatis nomen, quatenus attinet ad propositam materiam, possit verificari non solum in civitate, sed etiam in collegio, et capitulo[112], nihilominus omnia praemissa intelligenda sunt de collegio, et capitulo magno, secus de parvo: collegium enim seu capitulum magnum punitur[113].
Et haec dicta sufficiant de universitate delinquente.
[1] . m. cons. 65. in fin.
[2] Cons. 21. num. 8.
[3], l. in tantum, § universitatis, ff. de rer. divis. l. sed si hac, § qui manumit titur, ff. de in ius vocan
[4] cpa. 1. de iniu. et dam. dato, in 6. cum alii sup. in regu. allegatu,
[5] ut in specie probatur ex notat, per gl. in l. sicut, § 1. ff. quod cuiusq, universitat. nom. et per gl. in l. si ex dolo, §. Sed an municeps, in verbo, possit, de dolo, comprobat, Rolan. cons. 66. nu. 64 et 67 in 2. vol. osas. decis. Pedem. 88 n. 1 et 3
[6][6], l. 1. § quibus, et in leg. 2. et 1, sicut § fin 1. ff. quod cuiusq, universit. nom l. an usufructus, et ibi Alber. ff. de fideiusss. l. si quis in suo, §. Fina. C. de inoffic. testam. c. innotuit, in princip. de hu, quae fiunt a praelat. sine consen. capit
[7], l. 1. § 1. ff. si quadrup. pauper. Fecit dica ibi. Nec enim dici potest animal iniuriam fecisse, quod sensu careat, l. infans, ff. ad l. Corn. de sica, l. pen. ff. ad. l. Pomp. de parricid. l. 1. in si C. de fals. monet. l. divus Mar. ff. de off. praesi
[8] ut in l. in leg. Corn. ff. ad l. Corn. de sicar et in l. 1. ff. de furt. cum similib
[9], l. 1. ff. de libertis universitatum, ibi, movet enim quod consentire non possunt, l. 2. § deinde, il secundo, ff. de orig. iur. l. 1. § fin. ff. de acq. poss. l. si ex dolo, § 1. ubi glo et Bart. ff. de dolo
[10] in 3 tomo suarum var. resolutionum, tit. de delict. c. 1. n. 52 in princ. et eam sequuti sunt plures Dd. relati per Carr. in pract. crim. in tract. de homicid. et assassin. § quarto decimo excusat multitudo delinquentium, num. 4. pag. Mihi 185. a tergo, et per Ioach. Mynsing. observat. 78 cent. 4. et novisime per Hier. Magon. in decis. Lucen. 72 num. 1. et seqq. 1. part. (et per And. Gail. in tract. de pace publ. lib. 2. cap. 9. num. 11. seqq.)
[11] Probat textus in leg. metum, la terza, §. Animadvertendum, ubi glo. Bald. Ang. Albert. et alii, ff. quod met. caus. et in l. aliud §. refertur, ubi pariter gl. Bart. et Dd. ff. de regu. iur. et in c. 1. § si quis vero ausu temerario, et in §. Iniuria, de pac. ter. et iuram. firm. et in authen. cassa et irrita, C. de sacros. eccle. et in authen. item nulla comunitas, C. de episc. et cler.
[12] ubi sup. c. 1. tit. de delict. n. 52. vers. sed in hoc art. dico, Carrer. in pract. crim. in loco sup. prox. Citato, d. pag. 185. a tergo, n. 4 et 5. ubi adducit concordantes, Anch. Consilio 58 n. 12. Bald. cons. 367 venerabilis, n. 6.lib. 3 de communi testatur Alber. in l. ea quidem post n. 15. C. de accus. et in l. si quis in tantam, col. 3. ver item dicunt, C. undevi, Paris. cons. 21. n. 30. lib. 4 Iaffred decis. 80. Ioac. Mynsing d. observatione 78 ante si. ver. et in hac sententia, et c. cent. 4. Clar. in pract. crimin. § fin. q. 16. vers. ulterius quaero, in prin. Hier. Magon. d. decis. Lucen. 72. n. 4. part. 1. Bonacoss. in suis comm. opin. crim. par. 1. ver. universitas, vel collegium, pag. Mihi 184 colu. 4 (And. Gail. in tract. de pace publ. lib. 2. 69. n. 1. et 2.)
[13] Ut in d. auth. item nulla communitas, Cod. de episco. et cler. et in ead auth. cassa et irrita, C. de sacros. eccles.
[14] l. omnes populi, ff. de iust. et iur. l. si C. de iurisd. om. Iud. Capic. decis. 130. cum allis allegatu per Carr. in pract. in tract. de homicid. et assassin. in § quarto decimo exussat multitudo delinquentium, n. 4. in medio, pag. mihi 185. in fin. et Carrer. referendo sequitur Iac. Mynsign. dict. observat. 79. ante medium, versicul. cum haec quaestio. et c. centur. 4.
[15] ut per (Bart. in l. aut facta, § nonnunquam, n. 5 et seq. ff. de poenis per text. In l. semper, § si in sepulcro, ff. quod vi aut clam) et per Nell. in tract. de bannit in 1. part. Primi temporis, sub q. 5. prout illum refert et sequitur Boss. in tit. banniri qui possit, n. 2. vers. ex collegio
[16], ut dixi sup. in tit. de inquisit. qu. 11 n. 3. Boss. d. nu. 2. ver. adverte tamen (nec dissentit And. Gail. de pace publ. lib. 2. cap. 9. nu. 1. seqq. et nu. 9.)
[17] vide Boss. in loco citato, ver. tamen bannum hoc, et c. Matth. de Affl. in constit. Regni, in constit. dubitationem, in fine primi lib.
[18] supra eod. tit. de inquisit. d. qu. 11. num. 62 et quae infra dicentur hac ead quaest. in seq. concl
[19] In d. extravag. ad reprimendum, in verb. citatum. Nellus de bannit. ubi sup. q. 5. Marian. in tract. de citat. in 2. art. q. 2. Romanus sing. 763. I. Bapt. Villalob. in suis commu. opin. verbo, universitas in litera V nu. 45. Menoch. in 8 remd. recuper. Possess.nu. 119.
[20] secundum Maran. in Spec. in tit. de citatione, nu.94 vers. duodecimus casus, ex doctrina Bald. in l. etiam colu. 4. vers duodecimus cassus, ex doctrina Bald. in l. etiam colu. 4. vers. quaero quid si rustici, C. de exseq. rei iud
[21] In d. extravag. ad reprimendum, in verbo, per edictum, nu. 3.
[22] Ita post Bar. in l. 1. in fin, quod cuiusque universi. nom. et Nellum, ubi sup. d. quaest. 5. scripsit. And. Gail. in tract. de pac. publ. libr. 2 cap. 9. post. num. 3.
[23] infra in 4 lib. tit. de var. et extraordin. crimin.
[24] ut in l. quid ergo. § poena gravior. ff. de his qui not. infr. et in l. hos. accusare, § omnibus, ubi Bar. et ceteri Dd. communiter, ff. de accusat. cum aliis supra traditis, hoc eod. titu. quaest. 27 numer. 7 seqq.
[25] in l. aut facta, § fin. ff. de poen. quem post alios sequnti sunt Gandin. Innocen. Panormita, et alii, quos pariter refert et sequitur Carrer. in pract. crim. tractat. de homic. et assassin. § circa tertium dic, num. 1. pagin. Mihi 187. colu. 2. in parva impressione
[26] l. sed si imaginu, § 1. ff. de fuxt. leg. sed. et his, § 1. ff de publ. sed respublica minori, aequiparatur, l. respublicae, ff. ex quibus cau. maio. l. rempublicam, Cod. de iure reipubl. libr. decimo
[27], leg. auxilium, § in delictu, ff. de minorib. l. 1. § si impubes, ff. ad Syllan
[28] in titu. banniri qui possint, num. 1. prope finem
[29] decis. 196. sub num. 4 prope finem
[30] Anton. Gomez. variar. resolut. tom. 3. cap. 1. tit. de delict. num. 52 in princip. et versicul. si vero non sit tale delictum etc. Clar. in pract. § fin quaest. 16 versicul. ult. incipien
[31], (et de communi ac apud eum servata opinione testatur And. Gail. de pac. publ. lib. 2. cap. 9. num. 17. seqq. et num. 20.).
[32]d. decis. Lucen 72 num. 7 seqq. 1 par
[33] de quo ultimo vide eundem Clar. in qu. 60. versic. allegat etiam (Et quod non possit excommunicari, est text. et ibi notant omnes in c. Roman. de senten. excommunic. in 6 et tradit And. Gail. d. c. 9. num. 18)
[34] ut per Gomez. ubi supra, d. tit. de delict. num. 53. in princip
[35] in tract. de seditiosis[35], in 7 praesupposito, num. 16, versic. sed quomodo puniter, et c
[36] ut in l. 1. §. final ubi gloss. Ordinaria. ff. quod cuiusque universit. nom. Bartol. in l. 4. § actor. ff. de re iud. ad Capell. Tholosan. d. decisione 196. num. 4. prope fin et de communi testatur Anton. Gomez. d. num. 53 et concordantes allegat Carrer. in pract. crim. in tractat. de homicid. et assassin. § circa tertium dic, numer. 9 pag. mihi 187. a tergo, colum. 2. in fin. in parva impressione. (And. Gail. de pac. libr. 2. cap. 9. numer. 36 ubi etiam, quod isto casu colecta imponitur, non per capita, sed per aes et libram)
[37] in decisione Pedem n. 98, per totam, in discursu, ubi tamen, numer. 9 et seqq
[38] in dict. titu. banniri qui possiut, numer. 1 in fin
[39] in suo tract. de exseq. sent. capto bannito, in praesat. num. 69.
[40] iuxta dispositionem cap. statutum, de heretic. in 6 et in capitul. Felicis, de poenis, eodem lib. 6 et in l. quisquis, et filii, Cod. ad legem Iuliam maietas
[41] variarum resolut. tom. 3. cap. 1. dict. titul. de delict. numer. 53. versic. sed resolutione dico
[42] in pract. crim. ubi supra d. §. Circa tertium dic, et c. num. 4. et seqq.
[43] ut in cap. si audiveris, 23 quaest. 5
[44] ut per Bald. in leg. ex testamento, Cod. de militari testam et per Bart. in l. hereditatum, ff. ad leg. Falcidiam, et in leg. inter stipulantem, § sacram, ff. de verborum obligationibus
[45] Matth. de Afflict. in constit. Regni. incip. Cun satis
[46] Pedem 90. n. 2. alius adducit concordantes
[47] cons. 66. num. 25. et seqq. vol. 2.
[48] de pace publ. libr. 2 c. 9. nu. 27 seqq.
[49], l. cognitionum, § consumitur, ff. de var. et extraord. cognit. Barto. in l. fin. num. 24 ff. de illicit. Colleg. Alber. in d. l. si ususfructus, num. 4. cum aliis ibi per eum allegatis.
[50] in pract. ubi supr. d. § circa tertium dic. n. 10 et seqq
[51] ut inc. ubi periculum, § civitas, de elect. in 6
[52] ut in c. Felicis, in si de poe. in 6
[53] ut in c. ad abolendam, § si civitas, de haeret
[54] ut per Bald. in auth. habita, C. ne filius pro patre, et in c. 1 de milit. vasal.in 5. fall. in fin. Bart. in constit. extravag. quoniam qui sint rebell. in verbo, rebell indo. Et in constit. ad reprimendum, § civi as, Salic. in l. C. de seditios. Innoc. inc. gravem, de sentent. excommun. Panorm. in c. de nov. oper. Nunt. Afflict. in constit. dubitationem, in 9. notabili
[55] ut per Bar. et post eum, per Alex. In l. hostes, ver. circa praedicta, ff. de capt. et postlimin. Reu
[56] ut per Bar. in d. constit. extravag. quoniam, qui sint rebell. d. verb. rebellando, et per Capit. in decis. 130. sub nu. 42
[57] ut Panorm. in c. inier cetera, de maio, et obed. Afflict. in d. constit. dubitationem
[58] ut per Barto. et Alex. in l. si quis adulterium, § 1. ff. de adulter. et per Felin. in c. ex literis, vers. secunda conclusio, extr. de const. Ang. in l. numerationib. ff. de solut. Anch. in c. 1 de usur. in 6. Imo. in l. fideiussor. § meminisse ff. de legat. 1. Alexan. in l. permisieri. ff. de acqu. poss
[59] l. non ideo minus, C. de accusat. l. non solum, § mandato, fina. ff. de iniur. l. 1. § incidit. ff. ad Turpill. et l. hac verbo, ff. de adult
[60] In l. sicut. ff. quod cuiusque universi. nom. Cyn. in l. si quis in tantam, col. Pen. C. unde vi. Io. Mon. in c. Felicu, col. 3 et ibi etiam Io. And col. si de poen. in 6 Card. in c. dilectus, il secundo col. fin et ibi etiam Abb. in ult. q et Io. de Annan. col. antepen. in 4 q. extra de simo. Bart. in l. ant facta, § fin. col. fin. nu. 12. ff. de poeis, Boss., in tit. banniri qui possint, un. 2. ubi remissive plures adducit concordantes, Carr. in pract. in tract. de homicid. et assasi. §. circa 4. an punit a universitate, n. 1 et seq. pag. mihi 187. a tergo in parva impressione, ubi distinguendo declarat, et iterum, in 6 circa tertium dic., et c. nu. 2
[61] arg. tex. in l. quoniam multa facinora, C. ad l. Iul. de vi. pub.
[62] ut per Gand. in rubr. De defens. Areo facien.
[63] d. tit. de delict. c. 1. n. 54.
[64] in d. loco citato
[65] in pract.§ fin. q. 16. vers. sed quomodo punitur universitas, in fin.
[66] post haec scripta habitum in tr. de pace publ. lib. 2. c. 9. un. 33 et 34.
[67] Sic probat tex. in l. semper, § in sepulcro, ibi, communi consilio et c. ubi praecipue Bartol. et Ang. ff. quod vi aut clam. Carr. in l. si quis id quod, col. fin. n. 14. ff. de iurisdict. om. iud. facit etiam text. in l. 2 et ibi Dd. C. de praed. decur. lib. 10 gl. in l. sed et si § 1. ff. de dolo. item gl. in l. sicut, § 1. et ibi etiam Pau. de Cast. ff. quod cuiusq. univ. nom. gl. Bar. et Dd. in l. aliud §. refertur, ff. de reg. Iur. idem Bart. in l. aut facta, § fin. col. 1. n. 9. ff. de poen. Bald. Alb. Ang. et alii in l. metum, la terza §. Animadvertendum, et ibi gl. in verbo, collegium, ff. quod met. caus. idem Bal. in sua margarita, verb. universitas, Spe. in tit. de accus. in si ver. quod si universitas, Ang. de Perus. in l. 2. C. qui accus. non poss. Gand. in tit. de homic. ver item pone. Iun. in 6 grave, de sent. excom. Card. in c. dilectus, il secundo. col. 2 nu. 6 et ibi etiam Abb. col. 3. nu. 20. Anch. col. 2. n. 9. Io. de Anan. n. 12. col. 4 Fely. col. si n. 6. et n. 12. extra de simo. Imo in clem. 1 de poen Oldr. cons. 64. col. si. et cons. 315. n. 3 Ang. cons. 246 et cons. 265. incip. cum multitudo, etc. Iaso in l. civitas, col. 1. n. 2. seq. ff. si cert. Pet. Felin. c. cum omnes, n. 25 exita de const. Cyn. et Alb. in l. si quis in tantam, C. unde vi Panorm. in c. in Genesi, de elect. Io. And. in c. Felicu, §. si de poenis, in 6 et ibi etiam Gemi. Affl. decis. 376. n. 1. Dec. cons. 221 n. 2. Ruy. cons. 107. n. 4. lib. 5 Plot. In l. si quando, n. 832. secundum antiquam impressionem, C. unde vi. Nat. cons. 83. num. 9. lib. 1. et cons. 493. incip. quod illa, num. 1. seqq. lib. 2 cons. 224 n. 13 lib. 4. Carr. qui alios adducit concordantes, in pract. crim. in § circa secundum quanto dicitur universitas delinquere, n. 1. et seqq. et n. 7 pag. mihi 186 in parva impressione, Tortus inter cons. Brunt, cons. ult. n. 3. collegium Florent. Inter cons. Curtusentoru, cons. 21 n. 5 in fi. Curt. Iun. cons. 174. n. 36 et cons. 185. n. 9. Boer. in tract. de seditiosis, q. si n. 7 et seq. Rolan cons. 66 nu. 32 et nu. 63. seqq. lib. 2. Nevizan. Cons. 61 Thob. Non. cons. 64. num. 10. Mars. in pract. § constante, n. 47. Diaz reg. 701 in prin. Ant. Goom. var. resol. tom. 3. c. 1. tit. de delict. n. 52 prope si ver. quod tamen intellige, Ioach. Myns. observ. 79 cent. 4 Hier. Magon. decis. Lucen 72. n. 16 par. 1. Hippol. Rim. Cons. 349 n. 3. Bertaz. cons. 43 nu. 3. lib. 1. D. Virgil. Boccac. In constit. March. gl. 6. n. 39 et de communi testati sunt Curt. cons. 175. n. 9 in fi. prout illum refert Io. Bapt. Villalob. in suis commu. opin. litera V. n. 46. Osas. decis. Pedem 138. n. 27 et n. 32 seq. Carr. ubi supra. n. 11 in fi. Boss. in tit. banniri qui possint, n. 1. ver. et communis opinio, Paris. cons. 21 n. 30. lib. 4 prout illum refert D. Meno. in 9 recup. poss. remed. n. 123 et seq. in prim. resp. causa Finar. N. 37. Abb. in d. c. dilectus, n. 13. de simo Summa Sylvestrina, in verb. excommunicatio. 7 in 15. excommunicatione in 4. dubio, Bonac. in com. opin. cri. Par. 1 ver universitas [342] vel collegium, ad si. pag. mihi 184 a tergo, col. 2. Emanuel Suarez in suo Thesauro recept. sent. vers. universitas per praefectos, n. 68. Osas. dec. Ped. 88 n. 3. Clar. in pract. § si q. 16 ver. ulterius quaero. Ubi etiam ex Mariano in c. qualit. et quando, n. 43 de accus
[68] . in d. Clem. 1 de poenis,
[69] in tract. de pac. publ. lib. 2. c. 9. n. 4.
[70] in suo tr. de prob. lib. 3. concl. 1413. incip. universitas ad hoc ut de delicto teneatur,
[71] ut per Oldr. cons. 65 et cons. 315 Cyn. in leg. iubemus nullam, C. de sacros. eccles. Bar. in d. l. aut facta, §. fin in penul. Quae. ff. de poenis. Alex. in cons. 105 in 3. vol. Corn. d. cons. 224 lib. 2. Nicol. Boer. in tract. de seditiosis, in 7 praesupposito, Carr. in pract. ubi supr. d. § circa secundum, quando dicitur universitas delinquere, num. 5 et 6 pag. mihi 186 a tergo, in parva impressione, Ioac. Mynsing. observ. 79 ver. et ampliatur praedictum dogma, cent. 4. Masc. d. concl. 1413. num. 8 et 9. lib. 3
[72] d. c. 9 n. 7.
[73] Bart. in l. aut facta, § fi.n. 10 de poenis, Sal. in l. 1. C. de seditiosis, Fel. in cap. cum omnes, in 6. declarat. Extra de constitut. et in c. dilectus, il secundo, num. 8. col. 2. de simo. Anch. cons. 158. incip. ex narratis in facto, col. 4 in fin. et col. 5. in prin. Idem Anch. in clem. 1. et ibi etiam Card. in q. 4 col. 8 vers. civitas, de poenis, Soc. in l. 1. § fin, ff. de acq. poss. Pet Raven. in suo Alphab. iuru. litera C. in parte collegium in fin Io. Lup. in repe. cap. per vestras, col. 4. ver ex quib. de donat. Inter vir. et uxor. Ias. in l. civitas, et in l. si pecuniam. ff. si tert. Per. Carre. universitas delinquere, num. 9. pag. mihi 186. a tergo. in parva impressione. Aff. in const. Regni, lib. 2. § fin. num. 15 et decis. 376 nu. 2 Dec. cons. 486. col fin. 6 cons. 667 pariter col. fin. Paris. cons. 21 num. 33. et seq. vol. 4 et cons. 74. nu. 22. et cons. 111. nu. 72 lib. 1. Natta cons. 494. nu. 1. Brun cons. 28 num. 11. Hier. Gig. de crim. laes. Maiest. in tit. de rebellib. 1. 12 nu. 4 Diaz. reg. 791. in 2. limitat. ubi plurib. Similibus hanc comprobat conclusionem. Osas. deci. Pedem. 138. nu.10. et nu. 18 in fin. nec dissentit D. Menoach. in 9 recuper. poss. remed. un. 127 seq. relati per Masc. de prob. lib. 3. d. concl. 1413. nu. 16 et 17. And. Gail. d. c. 9 nu. 5
[74] cons. 66 nu. 32. iuncto nu. 68. et seq. lib. 2
[75] in clem. 1. de poenis
[76] col. 2. Aret. cons. 165. col. 17 et Ruy. cons. 107 col. 2. vol. 5
[77] in d. 9 remed. recupe. poss. d. numer. 127 et seq
[78] ut ibi per Roland. cum quo pertransire etiam videtur Masc. 1413 num. 18. et 19
[79] d. n. 127. et seq.
[80] ut per Osas. d. decis. Pedem 138 num. 19 in fin
[81] ut per Bald. in l. utrum, nu. 3 ad. leg. Pomp. de parricid. et l. 1. § occisorum, ff. ad Senatuscons. Syllan. Fel. in c. quantae, nu. 4. in 2 et 3. limit. De sent. excom. (cum aliis cumulatis infr. in 2. lib. in tit. de indiv. et tort. q. 51. nu. 26)
[82] Salyc. in l. 1. n. 3. C. de seditiosis, Fel. in c. dilectus, il secondo, n. 2. et n. 7. de simon. et in c. cum omnes, n. 32, de constit. Ias. in l. civitas, n. 4 ff. si cert. pet. Capic. decis. 130. n. 66. Carrer. in pract. cri ubi supr. d. § circa secundum, quando dicitur universitas delinquere, nu. 8 pag. mihi 186, a tergo, in parvua impressione. addit. ad Cap. Tholos. decis. 1296 sub. n. 4 vers. et idem dicitur de villa seu castro, Nicol. Boer. in tract. de seditiosis, in 7. praesuppositio, Diaz. reg. 791, in 1. limit. D. Hier. Magon. d. decis. Lucens. 72 num. 18 et 19. part. 1 ubi alios adducit concordantes Osas. dec. Pedemont 138 num. 6. vers. nec obstare videtur, et num. 7 et nu. 26 Vulpel. Cons. 60 in prin. Mascard. qui alios adducit in tract. de probat. Lib. 3. d. concl. 1413. n. 20 (Andr. Gasl. D. c. 9 n. 6)
[83] l. si ignarus, ff loc. l. ex maleficiis, § longius, et ibi gloss. ff. de act. et oblig. et ad impossibile nemo tenatur, l. impossibilium, ff. de reg. iur.
[84] in c. quantae, de sent. excom. in c. sicut dignum, de homicid. et in c. negligere, 2 quaest. 7
[85] in l. nullum, ff. de reg. iur. in l. 1. § occisorum, vers. quia toties, ff. ad Syllan. et in l. omnes, § fin ff. de re milit.
[86] ut in tit. de feudo sine culpa non amitten. in fin. et in tit. quae fuit primu caus. benef. amit. § sed non est alia
[87] ut per Bar. in l. ne quid, num. 2 ff. de incen. Ruin. naufra. cuius doctrinam commu. approbatam dicit Abb. in c. 1. n. 8. de restit. spol. Gram. decis. 46 in prin. Corn. cons. 123 viso processu, vol. 1. sic pulubre post Anchar. Cagn. Dec. Fel. et Cast. quos allegat, hanc sublimitat. comprobat Osas. decis. Pedem. 138. num. 21. et seqq. nec dissentit Dom. Hieron. Magon. d. decis. Lucen. 72 n. 18. seq. 1. part. et sequitur Masc. d. concl. 141. nu. 21. (Vide, quae dicam infr. in 2. lib. tit. de indi. et tort. q. 51. n. 61. et seqq.)
[88] arg. text. et eorum, quae ibi notantur per Dyn. in cap. praesumitur, de reg. iur. in 6 Hier. Magon. d. decis. Lucens. 72 num. 19, ubi etiam in argumentum allegat tradita per Bart. in l. si ab hostibus, § si vir. vers. quaerit gloss. ff. solut matrim. Ruin. cons. 12. viso, n. 8. lib. 5. Dec. consil. 477. n. 3 Ias. cons. 46. redemtoris, n. 2. lib. 3
[89] d. decis. Pedem. 138 nu. 24 vers. quod maxime locum habet.
[90] in l. 1 occisoris, n. 2. ff. ad Syllan. cum aliis ibi per eum allegatis
[91] secund. Angel. in l. si servi vestri, per illum text. C. de noxal. Bar. in l. si quis in gravi, § subvenitur, ff. ad Syllan. et in l. si ideo, C. eod. tit. cum late traditi per Barbat. cons. 17 col. 4 in. 2 dub. lib. 2 nec dissentit Masc. de probat. lib. 3. d. concl. 1413. d. num. 21. ubi inter alios allegat Bertaz. cons. 45 lib. 1
[92] ad tradita post alios per Do. Menoch. de arb. qq. lib. 2. cent. 3. casu 237
[93] Dec. in l. culpa caret, in fi. et ibi Cagno. n. 8 et seq. ff. de reg. iur. Fel. in c. 1. num. 5 de offic. Deleg. Aret. cons. 163 col. pen. vers. praeterea Soc. cons. 20 col. 21. vers. circ. quintam et ultimam, inter cons. Curtis sen. quod omnes ad propositum refert et sequitur Osas. dec. Pede 138. num. 26
[94] l. 1. § sed et si cum quis, ff. de vi et vi arm. c. 1. de homic. in 6. cap. cum quis, de sent. excom. eod. lib. 6 c. rati habitionem, et ibi gl. de reg. iur. pariter in 6 l. semper, qui non prohibet, et ibi Dec. n. 8. ff. de regul. Iur. l. qui patitur, ff. manda et dicam latius, largiente Deo infr. in tit. de mandatorib. lib. 3.
[95] secumd Bart. in l. aut fact, § si num. 10, ff. de poen. Anchar. Cons. 158. Ias. cons. 139 vol. 4 et in l. civitas, nu. 3. in fi. ff. si cert. pet. Afflict. dec. 376. n. 3. Paris. cons. 21. n. 32. lib. 4. Natt. cons. 494. n. 3. lib. 3. Carrer. in pract. in tract. de homic. et assassin. § circa secundum, quando dicitur universitas delinquere, n. 9 pag. mihi 186. a tergo, col. 2. in parva impressione, ubi alios adducit concordantes, Aret. et Fel. in locis citatis per Boss. quos et ipse sequitur in tit. banniri qui poss. n. 1. vers. et sufficeret etiam ratificatio, Osas. decis. Pedem 138 nu. 4 seqq. [344] D. Menoch. in 9 remed. Recuper. Possess. ad. l. si quis in tantam, C. unde vi, n. 126, Ioach. Mynsing obiet. 79 prope in ubi ex Carrer. in loco citato hanc testatur communem opin. D. Hier. Magon. decis Lucen. 72 n. 17 in 1 part et novissime Virg. Boccac. In constit. Marchiae gl. 6, um. 39 Mascard. de probat. lib. 3 d. concl. 1413. num. 22 ubi inter alios allegat etiam Vulp. d. cons. 90 in fin
[96] l. Paulus respondit, ff. rem rat. hab
[97] ut per Gram cons. 13. n. 3. et est tex. in c. dilecti filii, il secondo, et ibi Deci, in 2. notab. de appell
[98] Ut post alios, quos allegant, tradunt Carrer. ubi supr. n. 10 in si Rolan. cons. 66. n. 68 seqq. vol. 2. D. Menoch. in 9. recuper. possess. remed. n. 127. seqq. ubi plures addutit concordantes Osas. decis. Pedem. 138. n. 31. et seq. ubi bene loquitur in materia.
[99] l. sed si ex dolo, § 1. ff. de dol. Mal. l. 1. § quod ergo adiicitur, ff. de vi et vi arm.
[100] ut per Paris. cons. 21 n. 32. et 33. lib. 4. et declarant Dd. praecitati
[101] Aret. in cons. 163 col. antepen. in si. gl. et Innoc. in c. cum ad sedem, de restit. spol. Rol. d. cons. 66. n. 68. lib. 2. Osasc. decis. Pedem. 138. n. 31. in fin
[102] cons. 91 n. 10 et in respon. pro Republ. Saviliani, un. 62 vers. sed et de facto
[103] in 15. recup. possess. remed. n. 125
[104] ut per Fel. In c. dilectus, il. 2. n. 9 de simon. Card. et Anch. in clem. 1 § civitas, de poen. Carrer. in pract. d. § circa secund. quando dicitur universitas delinquere, n. 100. Afflict. in constit. Regni, inc. Dubitationem, in 2. notab. Diaz, reg. 791. in 3. limitat. in fin. idem Menoch. in 9 recuper. possess. remedio, nu. 129 et de communi testatur Ioach. Mynsing. observat. 79 ad. fin centur. 4
[105] secund. Aretin in d. cons. 163. col. antepen. post. Innoc. et alios, quos allegat, et per Natt. consil. 83 num. 10. lib. 1. et cons. 494. num. 11. lib. 3.
[106] ut per praeallegatos. Imo, secundum D. Menoch. d. nu. 129 in fin.
[107] gl. in clem. 1 in verbo ratam, de poen. alia gl. in l. 1. § sed et si cum quis, in verbo, ratum et ibi Bart. ff. de vi et vi armat. idem Bart. in l. 1 n. 9. C. qui admitti Bal. Aug. et Sal. in l. non ideo minus, C. de accus. idem Bal. in l. obsrvare, § post haec, col. 5. vers. 12 quaritur, ff. de offi. procons. et lega Castr. cons. 423 n. 28 sed. vol. 1. secundum impressionem Papiensem, Corn. cons. 224 col. fin, lib. 4 Hier. Tort. in suo cons. post cons. Butr. n. 3. Arg. de malef. in verbo. Sempron. Rodul. n. 34. Aret. cons. 165. col. 4. Dec. cons. 437. num. 2 et 3. cum infinitu aliis, quos in proposito cumulat Osasc. dec. Pede. 138 n. 8 iuncto. n. 17. seqq. et n. 28. ubi testatur de communi opin. et respondet contrariis, sed vide, quae latius, Deo dante, dicam infra lib. 3. sub tit. de mandatorib
[108] Sic post Corn. Dec. Abb. et Fran. quos allegat, optime tradit idem Osasc. d. dec. Pede 138. n. 6. ver. nec obstare videtur, et n. 18 vers. non obstat dictum Ang. et n. 26. in fin. nec dissentit Hier. Mag. d. dec. Lucen. 92 n. 17 patiter in fin.
[109] de qua in l. si ut proponis, C. de nupe. et in l. nuptiae, ff. de ritu nupt
[110] per ea, quae supr. latius dixi in 1 et 2 limitatione 4 praecedentis conclus. et in principio huius 5 conclusionis, et in 2. ampliat. eiusdem 5 conclusionis, et videtur de mente Osas. in locis nuper allegatis, et Mascard. in d. concl. 1413. n. 22. lib. 3. ubi alios adducit
[111] ut per Rebuss. in l. nihil aliud, vers. interdum dicitur, ff. de ver. signif.
[112] prout post alios loquitur Clar. in pract. § fin q. 16. vers. ulterius quaro, ibi, et quod universitas, collegium, sive capitulum et c.
[113] ut supr. secus parvum, ut per Rar. in d. l. aut facta, § fin post. nu. 7 ff. de poen. Boer. in tract. de seditiosis, in 7 praesupposito, post nu. 26. ubi restatur de omni opin. prout illum refert Clar. ubi supr. vers. sed quomodo punitur, et ante Clarum Carrer. in pract. in tract. de homicid. et assassin. versi circa tertium dic. n. 8. pag. mihi 187. a tergo, in parva impressione